Geografische basisconcepten

In het vak aardrijkskunde zijn er bepaalde inzichten die terugkomen bij de benadering van onderwerpen. We noemen ze ‘geografische basisconcepten’.

Het kennen en kunnen toepassen van deze basisconcepten is vergelijkbaar met het beschikken over een gereedschapskist voor het vak aardrijkskunde:

ze ondersteunen docenten bij het plannen en uitwerken van lessen.
Ze ondersteunen leerlingen bij het ontwikkelen van geografische inzichten bij bepaalde onderwerpen en vragen.

Wat de basisconcepten zijn en wat ze niet zijn

De basisconcepten vormen een oriëntatiekader voor het uitwerken van lessen. Ze zijn geen vast planningsalgoritme dat selecties, stappen of bepaalde relaties voorschrijft.
Het in gedachten houden van de relatieniveaus en hun verbanden kan een manier zijn om de fundamenteel samenhangende structuur van het lesconcept te controleren. Dit kan leiden tot het herkennen
- of de planning een vakgerichte problematisering bevat
- of er suggesties zijn voor het vinden van verdere relaties
- of er rekening is gehouden met het waarde- en discoursniveau.
De basisconcepten kunnen dezelfde waarde hebben voor lesreflectie.

Samengevat: De basisconcepten bieden een oriëntatiekader voor een coherent, samenhangend onderwijs. Ze zijn het resultaat van een vakdidactische conceptontwikkeling die nog niet is afgerond. Daarom zijn ze op conceptueel en categorisch niveau nog niet helemaal duidelijk.

1. Illustratie van de basisconcepten

Het vak aardrijkskunde wordt fundamenteel bepaald door de relatie tussen de mens en zijn omgeving. Daarbij zijn factoren met elkaar verbonden die bestaan uit natuurlijke omstandigheden en de wetten die deze bepalen, maar ook menselijke perspectieven en handelingen. Deze fundamentele relatie onderscheidt het vak van andere vakken.

De andere concepten ‘systeemcomponenten’, ‘schaalniveaus’, ‘tijdshorizonten’ en ‘ruimtelijke concepten’ zijn middelen om het centrale ‘mens-milieusysteem’ te observeren en te beschrijven. In de onderstaande illustratie worden de afzonderlijke basisconcepten nader toegelicht.

2. Basisconcepten in de GeoRegioEMR

De auteurs van de GeoRegioEMR hadden de basisconcepten in gedachten bij de bedenking en uitwerking van hun hoofdstukken. Ze hebben hun overwegingen telkens transparant genoteerd in het eerste grijze kader ‘Info voor docenten’.

Galerij: Basisconcepten in de GeoRegioEMR

1/2 -
In elk hoofdstuk vindt u aan het begin een grijs kader met de ondertitel ‘Didactische toegang, doelstellingen, competenties’.

2/2 -
Scrol tot aan de titel ‘Basisconcepten’.

Referenties

Geografische basisconcepten

Over de basisconcepten in het algemeen:

Brooks, C. (2013): How do we understand conceptual development in school geography? In: LAMBERT, D., JONES, M. (Hrsg.): Debates in geography education. Milton Park, Abingdon, Oxon, New York, S. 75–88.
Janis Fögele, Oliver Sesemann, Nils Westphal, Mit Basiskonzepten die fachliche Tiefenstruktur des Geographieunterrichts gestalten (https://www.klett.de/sixcms/media.php/425/Terrasse_1_Basiskonzepte_konzeptionelleTiefenstruktur.pdf).
Janis Fögele und Rainer Mehren, Basiskonzepte – Schlüssel zur Förderung geographischen Denkens. In: Praxis Geographie (5) 2021, S. 50–57.

Over de ruimtelijke concepten:

Ruimtelijke concepten in het vak aardrijkskunde, in: Ein- & Ausblicke, Raumkonzepte praktisch im Unterricht (https://www2.klett.de/sixcms/media.php/229/raumkonzepte_rohde_juechtern.pdf).

Ute Wardenga, Räume der Geographie – zu Raumbegriffen im Geographieunterricht (https://homepage.univie.ac.at/christian.sitte/FD/artikel/ute_wardenga_raeume.htm).