1.2 Op naar de Euregio Maas-Rijn

Algemene opmerkingen over het hoofdstuk

In dit hoofdstuk van het digitale leerboek is het overkoepelende leerdoel de ‘Oriëntatie in de EMR als grensgebied’. Dit hoofdstuk legt belangrijke fundamenten met betrekking tot de topografische ligging van de regio in Europa. Daarnaast introduceert het ook een eerste menselijke factor in de geografie: de bevolking van de regio. Deze laatste komt in het leerboek steeds terug, bijvoorbeeld in de vergelijking van stedelijke en landelijke gebieden binnen de Euregio Maas-Rijn (EMR).

Doelstellingen & Competenties

Het doel van het hoofdstuk is de voorafgaande topografische kennis van de leerlingen over hun eigen leefruimte op verschillende schaalniveaus te activeren, indien nodig belangrijke topografische basiskennis te herhalen en deze voorkennis te koppelen aan de informatie over de bevolking van de regio. Door de stof te herhalen, komen we tot een gedifferentieerde uitleg met digitaal kaartmateriaal en krijgen de leerlingen informatie uit geografisch relevante media.

De focus van dit hoofdstuk ligt op de ontwikkeling van de volgende competenties

• Ruimtelijke oriëntatie op verschillende schaalniveaus
• Vakkennis: Achtergrondinformatie over de verdeling van de bevolking in de regio en het meetinstrument voor bevolkingsdichtheid
• Methoden: Werken met digitale kaarten en discontinue teksten, internetonderzoek

Structuur van het hoofdstuk

1. Europa bij nacht: De satellietbeelden leiden tot een hoge mate van motivatie. Enerzijds wekken ze onmiddellijk de belangstelling op van de leerlingen door hun opvallende visuele eigenschappen. Anderzijds stellen ze de leerlingen in staat om hun voorkennis toe te passen. Met behulp van de kaart oriënteren de leerlingen zich in Europa en herhalen zij topografische vaktermen die zij reeds kennen. Tegelijkertijd hebben ze indirect oog voor de Euregio Maas-Rijn, die door de dichtheid van lichtpunten snel de aandacht trekt. Met behulp van de achtergrondinformatie over de satellietbeelden kunnen zij vervolgens op het regionale en later lokale schaalniveau informatie uit de digitale kaarten halen en deze vastleggen.
2. Lichtpunten en bevolkingsdichtheid: Eerst krijgen de leerlingen informatie over de term bevolkingsdichtheid. De meting van de waarde wordt op een duidelijke manier uitgelegd en er worden twee opvallende voorbeelden op landniveau vergeleken. De leerlingen bestuderen de gegevens over de oppervlakte, het aantal inwoners en de bevolkingsdichtheid van de drie landen België, Duitsland en Nederland. Hier staat de methodologische competentie in het omgaan met informatie uit discontinue teksten centraal.
3. Bevolkingsdichtheid van de Euregio Maas-Rijn: In een andere tabel krijgen de leerlingen meer details te zien over de inwoners van de subregio’s. Ze berekenen de bevolkingsdichtheid en gaan intensief om met de gegevens door de subregio's te vergelijken en hun eigen diagrammen te maken.
4. Bevolkingsspreiding: Aan de hand van een concreet ruimtelijk voorbeeld besteden de leerlingen aandacht aan de begrippen bevolkingsdichtheid en bevolkingsspreiding. Daarnaast onderzoeken ze de gegevens van hun eigen gemeente en plaatsen ze die in een grotere context.
5. Bevolkingsspreiding van de Euregio Maas-Rijn: Met de digitale kaart van NASA maken ze een diepgaande analyse van hun eigen regio en beschrijven ze de bevolkingsdichtheid ervan.

Basisconcepten

Hoofdstuk 1.2 richt zich op de oriëntatie in het natuurlijke gebied op verschillende schaalniveaus (Europa - Euregio Maas-Rijn - eigen regio) en combineert dit met de structurering van het gebied door de mens via de verschillende vestigingen. Meer gedetailleerde achtergrondinformatie over de bijbehorende processen (bijvoorbeeld veranderingen in bevolkingsdichtheid als gevolg van structurele veranderingen) wordt pas in latere hoofdstukken behandeld.

deel: een specifiek geselecteerd gebied van een grotere afbeelding, beeld of langere tekst

noordelijk halfrond: de aarde wordt door de evenaar in twee helften verdeeld: het noordelijk halfrond en het zuidelijk halfrond

opname (hier): de betekenis is vergelijkbaar met een foto die met een camera werd gemaakt, iets dat dus werd gefotografeerd

satellietbeeld: beeld gegenereerd op basis van gegevens die door een satelliet vanuit de ruimte zijn verzameld, het geeft het aardoppervlak weer

(achter iets) schuilgaan: iets dat verborgen zit

conclusie: wanneer je een bepaald feit onderzoekt en daaruit een logische gevolgtrekking maakt, op basis waarvan je dan uitspraken kan doen over een ander feit

Satellietbeelden zijn geen foto's! Satellieten verzamelen via hun sensoren gegevens over het aardoppervlak vanuit de ruimte. Daarna worden deze gegevens verwerkt en omgezet in beelden. Voor de satellietbeelden in dit hoofdstuk hebben NASA-satellieten over een lange periode gegevens verzameld om deze indrukwekkende satellietbeelden te kunnen maken.

'Iberisch', 'Middellandse Zee' ??? Heb je hulp nodig om woorden te begrijpen? Probeer dan eens Linguee, dict.cc of DeepL.

Zorg ervoor dat je niet altijd het eerste woord neemt dat in de doeltaal wordt voorgesteld. Woorden hebben vaak meerdere betekenissen. Daarom geven woordenboeken je verschillende vertalingen en meestal ook wat uitleg of informatie over de context waarin het betreffende woord wordt gebruikt. Bekijk daarom zorgvuldig de mogelijkheden en kies dan de juiste vertaling van het woord die bij de context past.

De bevolkingsdichtheid geeft aan hoeveel inwoners er op één vierkante kilometer (km²) wonen.

De opdracht in element 11 stelt de leerlingen in staat verbanden te leggen met hun eigen leefwereld door op basis van de tabel een kwantitatieve vergelijking van de drie landen België, Nederland en Duitsland te maken. Bovendien worden methodologische vaardigheden bevorderd, zoals de evaluatie van statistische gegevens of het nadenken over numerieke waarden.

In 1-sterrenmodus gaan de leerlingen aan de slag met de numerieke waarden voor de quiz. Ze bestuderen de tabel, lezen de numerieke waarden af en vergelijken ze. Ze maken ook een eerste kritische reflectie op de gegevens.

In 2-sterrenmodus moeten de leerlingen de numerieke waarden uit het diagram in hun eigen woorden uitdrukken. Ze krijgen hiervoor een voorbeeld.

De opdracht in 3-sterrenmodus vereist verschillende methodologische vaardigheden van de leerlingen: enerzijds moeten ze werken met statistische gegevens, anderzijds moeten ze deze in een zelfgekozen diagram omzetten. Een staaf- of kolomdiagram zou hiervoor geschikt zijn. De leerlingen moeten het diagram met de hand tekenen of met een computerprogramma ontwerpen, afhankelijk van de beschikbare mogelijkheden en hun eigen vaardigheden.

1. Lees EERST de quizvraag EN de antwoordmogelijkheden aandachtig.
2. Zorg ervoor dat je alle belangrijke woorden begrijpt. Gebruik voor belangrijke sleutelwoorden eventueel een digitaal woordenboek (bijvoorbeeld dict.cc, DeepL of Linguee).
3. Kijk nu goed naar de tabel en zoek de juiste informatie aan de hand van de (vertaalde) hoofdpunten.
4. Duid de antwoorden aan die volgens jou correct zijn.

De verdiepende opdrachten in element 13 dienen voor de diepgaande evaluatie van statistische gegevens. De leerlingen bestuderen de bron voor de kaartweergave, denken na over de gekozen elementen van de kaart (bijvoorbeeld beperkte gradatie in de kleuren, ontbrekende equidistantie in de gradaties) en behandelen de afwijkingen van gegevens uit verschillende bronnen op verschillende tijdstippen.

De leerlingen bestuderen de getallen uit de tabel in element 14.

Voor de opdracht in element 16 berekenen ze de waarden voor de bevolkingsdichtheid en vergelijken ze die door de sorteeropdracht op te lossen en verdere vergelijkingen te maken. De drie niveaus krijgen verschillende hulpmiddelen en gedetailleerde opdrachten.

In een volgende stap zetten zij de berekende gegevens over de bevolkingsdichtheid om in een diagram (element 17). Op het eerste niveau wordt het type diagram gegeven, op het tweede niveau wordt hulp voor de beslissing geboden en op het derde niveau wordt een eigen keuze gevraagd.

De leerlingen onderscheiden de begrippen bevolkingsdichtheid en bevolkingsspreiding door de betekenis ervan in hun eigen woorden te omschrijven.

Ze situeren de stad Tongeren in Limburg (België) en leren wat het begrip regionaal centrum betekent. Aan de hand van een kaart herkennen ze het belang van Tongeren als regionaal centrum in de buurt van de grootstad Luik.

Vind je het moeilijk om de antwoorden in de andere taal te formuleren? Verzamel dan eerst alle belangrijke sleutelwoorden die je nodig hebt om de opdracht in je moedertaal te beantwoorden. Zoek vervolgens de juiste woorden in de doeltaal op. Ook daarbij kunnen woordenboeken je helpen (bijvoorbeeld Linguee, dict.cc, DeepL).

Voordat je jouw antwoord formuleert, kijk je best nog eens na wat de opdracht precies is. Je kunt ook op de operatoren klikken. Deze geven aan waar je rekening mee moet houden bij het beantwoorden van de opdracht. Gebruik nu je vertaalde sleutelwoorden om het antwoord te formuleren.

De bevolkingsdichtheid vertelt ons hoeveel mensen in een bepaalde regio wonen. Als we verschillende bevolkingsdichtheden met elkaar vergelijken, achterhalen we in welke regio meer mensen wonen en in welke regio minder mensen. Zo leren we iets over de spreiding van de bevolking.

Leerlingen onderzoeken en verwerken aanvullend de concrete statistische gegevens in hun eigen leefomgeving.

Naast de vaardigheid om de gegevens op het internet te onderzoeken en te verzamelen, maken ze een vergelijking met een tweede, zelfgekozen regio. Op basis van die vergelijking kunnen ze overeenkomsten en verschillen afleiden. Op indirecte wijze houden ze zich al bezig met de functies van de regio’s, die ze in de volgende hoofdstukken verder zullen behandelen (bijvoorbeeld in hoofdstuk 3.1).

Zorg ervoor dat de opdracht wordt gemaakt door de leerlingen hun antwoorden te laten neerschrijven. Het is ook een goed idee om de verschillende resultaten klassikaal te bespreken.

De leerlingen leren dat er in een gebied met veel intensieve verlichting meestal een hoge bevolkingsdichtheid is, vooral in de grote stedelijke gebieden.

De concrete zoekopdracht motiveert de leerlingen om beter te kijken naar het lokale schaalniveau en om hun eigen leefomgeving te verkennen met behulp van de tool. Ze gebruiken de zoomfunctie om hun eigen leefomgeving te verkennen, ontdekken de afbakening van het bekende en het onbekende en begrijpen dat hun eigen leefomgeving op de kaart is afgebeeld door specifieke kenmerken (bijvoorbeeld stedelijk vs. landelijk gebied).

Door een screenshot te maken, blijft het resultaat beschikbaar voor de vervolgopdracht.

In de volgende opdracht (element 27) onderzoeken ze de spreiding van de bevolking in meer detail en beschrijven ze deze.

De volgende zin is een voorbeeld van hoe zo'n zin eruit kan zien. Je hoeft gewoon de getallen uit de tabel aan te vullen en dan nog de twee andere zinnen te formuleren.

Bij het formuleren van de twee tot drie zinnen moet je de antwoorden op de eerder gestelde vragen gebruiken. Dat zou er zo kunnen uitzien:

'In mijn eigen regio __(naam van jouw regio)___ is de bevolkingsdichtheid ___(kies wat past: hoog/vrij hoog/niet bijzonder hoog of laag/vrij laag/laag) ___. Je kan dit zien in de screenshot van het nachtelijke satellietbeeld omdat ___(reden geven die op de afbeelding duidelijk te zien is)___. '