4.2 Energiesector

Seite Bearbeiten Anmelden
§

© Foto: Philip Drießen

http://www.philipdriessen.com

Arrc

Tussen bruinkoolwinning en windenergie - energievoorziening is belangrijk.

Op welk niveau wilt u het hoofdstuk uitwerken?

4.2 Energiesector

1

De mens maakt al heel lang gebruik van windenergie en waterkracht: in de vorm van wind- en watermolens. Hout werd gebruikt voor de productie van warmte. Deze energiebronnen waren regeneratief, maar konden niet voldoen aan de groeiende vraag naar energie vanaf de 18e eeuw en waren ook niet continu beschikbaar.

Sinds de industrialisatie is niet alleen het aantal mensen op aarde snel toegenomen, maar ook de honger naar energie. Stoommachines hadden namelijk veel brandstof nodig. Daarvoor werd steenkool gebruikt, een fossiele brandstof die op bruinkool lijkt.

Bij de verbranding van fossiele brandstoffen komt veel CO2 vrij. Dit veroorzaakt echter het broeikaseffect en de klimaatverandering. Om de klimaatverandering af te remmen, willen de Europese landen het gebruik van fossiele brandstoffen verminderen.

Beluister de bovenstaande tekst als audio

§

© Digitale Lernwelten GmbH

Arrc

Taalondersteuning bij element 1

Hulp bij de woordenschat

windenergie: (elektrische) energie die door het gebruik van de wind wordt gewonnen.

waterkracht: (elektrische) energie die door het gebruik van water wordt gewonnen.

windmolen: technische constructie met wieken die door de kracht van de wind worden aangedreven. In traditionele windmolens drijven de in beweging gebrachte wieken een maalmechanisme aan dat bijvoorbeeld graan tot meel maalt.

watermolen: technische constructie met een waterrad dat door de kracht van stromend water wordt aangedreven. In traditionele watermolens drijft het in beweging gebrachte waterrad een maalmechanisme aan dat bijvoorbeeld graan tot meel maalt.

warmteproductie: als het koud is, kan je een kampvuur maken en je eraan warmen, want het verbranden van hout genereert warmte.

regeneratief (met betrekking tot energie en hulpbronnen): hernieuwbaar, herstellend, niet uitputtend

industrialisatie: proces waarbij de economische focus van een land verschuift van agrarische (landbouw) naar industriële productiemethoden. Dit betekent dat in een geïndustrialiseerd land een groot deel van de bevolking niet langer in de landbouw werkt, maar in fabrieken. Veel werkprocessen die vroeger met de hand werden gedaan, worden nu door machines uitgevoerd. In de geschiedenis verwijst ‘industrialisatie’ naar de periode vanaf de 18e eeuw toen de mechanisatie veel landbouwlanden veranderde in industrielanden.

honger naar energie: toenemende vraag naar en verbruik van energie, vooral in de vorm van elektrische energie (elektriciteit) en (fossiele) brandstoffen

fossiele brandstoffen: grondstoffen waarmee energie wordt geproduceerd, worden uit de grond gehaald en stammen uit het verre verleden van de aarde

Taalondersteuning voor het hele hoofdstuk

Mindmap

§

Auteur: Digitale Lernwelten GmbH

Cc4

Je kan best meteen aan het begin van dit hoofdstuk een mindmap maken waarin je de verschillende termen opneemt. Deze zal je gedurende het hele hoofdstuk steeds weer nodig hebben.

Met een mindmap kan je begrippen overzichtelijk ordenen. Zo kan je ze gemakkelijker onthouden.

Info voor docenten

Overzicht (didactische toegang, doelen, competenties)

Algemene opmerkingen over het hoofdstuk

In dit hoofdstuk gaan we van de fossiele energiebron bruinkool naar kernenergie tot groene waterstof.

Doelstellingen & Competenties

De leerlingen begrijpen hoe de energieproductie in de Euregio is veranderd in het spanningsveld tussen economie, ecologie, sociale en politieke aspecten.

De focus van dit hoofdstuk ligt op de ontwikkeling van de volgende competenties:

  • Vakkennis, met name de vaardigheid om de relaties tussen mens en milieu in ruimtes van verschillende soorten en groottes te analyseren, bijvoorbeeld het beschrijven van de effecten van mijnbouw of de mogelijke ecologische, economische en sociale maatregelen om ruimtes te ontwikkelen.
  • Beoordeling/evaluatie, bijvoorbeeld de vaardigheid om verschillende energiebronnen met hun gevolgen voor de ruimte te beoordelen, de vaardigheid om geografisch relevante informatie uit de media te beoordelen of de vaardigheid om de betekenis van de gevolgen van onze energiebronnen voor de samenleving adequaat te beoordelen.

Structuur van het hoofdstuk

Het hoofdstuk is in principe chronologisch opgebouwd. De oudste fossiele energiebron (naast hout) is steenkool. Hier moeten de leerlingen begrijpen hoe steenkool wordt gewonnen, aangezien hiervoor direct in het landschap wordt ingegrepen. Dit is anders bij kernenergie, waarvan de werking eerder bij het vak fysica wordt behandeld. Aangezien de (ruimtelijke) effecten van mogelijke incontentidenten echter altijd het onderwerp zijn van politieke discussies, dienen de leerlingen het voorbeeld van Tihange te gebruiken om argumenten voor en tegen kernenergie te verzamelen en zo tot een eigen oordeel te komen. De ontwikkeling van hernieuwbare energiebronnen gaat zo snel dat bijvoorbeeld informatie over de oppervlakte van daken die met zonnepanelen zijn uitgerust, heel snel achterhaald zou zijn. Daarom stellen we de waterstofcluster van het onderzoekscentrum in Jülich voor. Daar wordt onderzoek gedaan naar toekomstgerichte technologieën.

Lokalisatie

Het is zinvol om de ruimtelijke voorbeelden in dit hoofdstuk samen met de klas te lokaliseren, zoals de dagbouwmijn in Inden, Tihange en Jülich. Naast de atlas of een wandkaart kan ook deze kaart van de Euregio Maas-Rijn worden gebruikt. In het geval van Tihange kunnen best ook satellietbeelden worden gebruikt, zoals die van Google Earth. Met het meetinstrument kan zowel de omvang van de dagbouwmijn als de afstand tot de school worden bepaald.

Basisconcepten

Vooral tegen de achtergrond van de klimaatverandering wordt duidelijk dat de energievoorziening op verschillende schaalniveaus moet worden bekeken. Terwijl de winning van bruinkool een regionaal verschijnsel is, heeft het gebruik van kernenergie op zijn minst nationale en internationale implicaties. De gevolgen van de klimaatverandering worden wereldwijd gevoeld. Terwijl de voorraden deel uitmaken van het natuurlijke subsysteem, heeft de voorziening en het gebruik van energie een duidelijk zwaartepunt in het menselijke subsysteem. De functie en het proces van de systeemcomponenten worden op een speciale manier behandeld. In de discussie over energievoorziening komen alle dimensies van de duurzaamheidsvierhoek aan de orde, zoals de wens van betaalbare energie (economie/sociaal), de toekomst van de werknemers in de bruinkoolwinning (sociaal), de verandering van het landschap door de bruinkoolwinning en de klimaatcrisis (ecologie) evenals de politieke discussie over het potentieel gevaar van kernenergie (politiek). In de meeste gevallen wordt de ruimte als een container gezien. Als het gaat om het gehercultiveerde landschap van de dagbouw, wordt ruimte ook opgevat als een construct.


§

© Digitale Lernwelten GmbH

Arrc

Info voor docenten

Verwijzingen naar thematisch verwante hoofdstukken

Afhankelijk van de oriëntatie van uw lessen, kan het nuttig zijn om hier ook andere hoofdstukken te behandelen:

  • de leerlingen vinden informatie over de winning van steenkool in het hoofdstuk over structuurverandering.
  • Als u geïnteresseerd bent in de vorming van steenkool en bruinkool, vindt u hierover veel informatie in het hoofdstuk over geologie en water.

Interactieve kaart: Energieproductie in de Euregio Maas-Rijn

2

De interactieve kaart toont het type energieproductie per energiebron als je op de gekleurde cirkels klikt. De tweede pagina van de pop-upvensters toont de output van de respectieve installaties.

Tutorial: GIS-Viewer

Info voor docenten

Over de volgende opdracht

1-sterrenmodus

  1. Kernenergie (Engels ‘nuclear’): ca. 3.000 megawatt per jaar
  2. Steenkool (Engels ‘coal’): ca. 2.000 megawatt per jaar
  3. Water (Engels ‘hydro’): ca.: 1.200 megawatt per jaar

2-sterrenmodus

  1. Kernenergie (Engels ‘nuclear’): ca. 3.000 megawatt per jaar
  2. Steenkool (Engels ‘coal’): ca. 2.000 megawatt per jaar
  3. Water (Engels ‘hydro’): ca.: 1.200 megawatt per jaar

3-sterrenmodus

  1. Kernenergie (Engels ‘nuclear’): ca. 3.000 megawatt per jaar
  2. Steenkool (Engels ‘coal’): ca. 2.000 megawatt per jaar
  3. Water (Engels ‘hydro’): ca.: 1.200 megawatt per jaar

Evaluatie

Het doel van de opdracht is bijdragen tot de kennis van de maatschappelijke discussies over energieproductie (ook met de oorlog in Oekraïne als achtergrond) en de klimaatverandering. Het doel is niet zozeer een volledige, maar wel eerder een authentieke basis te voorzien, waartegen in de loop van het hoofdstuk een meer gedifferentieerd oordeel kan worden gevormd.

3

Opdracht

Energieproductie per type in de Euregio Maas-Rijn

Werk op basis van de interactieve kaart hierboven uit wat de drie meest voorkomende vormen van energieproductie in de Euregio Maas-Rijn zijn. Geef telkens de geschatte jaarlijkse productie in megawatt (rond af op het dichtstbijzijnde honderdtal).

Opdracht

Energieproductie per type in de Euregio Maas-Rijn

  1. Werk op basis van de interactieve kaart hierboven uit wat de drie meest voorkomende vormen van energieproductie in de Euregio Maas-Rijn zijn. Geef telkens de geschatte jaarlijkse productie in megawatt (rond af op het dichtstbijzijnde honderdtal).
  2. Beoordeel dit resultaat op basis van jouw voorkennis van de huidige uitdagingen op het gebied van energievoorziening en de klimaatdiscussie in het algemeen.

Opdracht

Energieproductie per type in de Euregio Maas-Rijn

Werk op basis van de interactieve kaart hierboven uit wat de drie meest voorkomende vormen van energieproductie in de Euregio Maas-Rijn zijn.

1. Bruinkoolwinning in Inden

4
360°-beeld Figuur bruinkoolwinning
§

© Digitale Lernwelten

Arrc

Het schema toont een overzicht van alle aspecten van de bruinkoolwinning die in het 360°-beeld te vinden zijn.

360°-beeld Figuur bruinkoolwinning

Info voor docenten

Over de volgende opdracht

De leerlingen verkennen de dagbouwmijn met behulp van het 360°-beeld. Als opgave moeten ze de bruinkoolwinning en de elektriciteitsproductie in een samenhangende tekst voorstellen.

De productie van elektriciteit uit bruinkool wordt duidelijk getoond in een video van de Duitse Bundesverband Braunkohle.

Meer informatie over dagbouw vind je op de website van RWE. Als je het daar getoonde aspect ‘Indeland’ behandelt, kan je goed nadenken over de ruimte als constructie.

In het 360°-beeld zie je windmolens als hernieuwbare energiebronnen. Ook het Indeland-zonnepark in het voormalige dagbouwgebied zou hier aan bod kunnen komen.

In de verdiepingsopdracht luisteren de leerlingen naar het gesprek met een gepensioneerde RWE-medewerker die nu toezicht houdt op de Indemann. Hier kunnen ze ook nadenken over hun waarneming van de ruimte.

5

Opdracht

Bruinkoolmijn

Leg de bruinkoolwinning en de omzetting van steenkool in elektriciteit uit. Zorg ervoor dat je daarbij de volgende termen vermeldt: graafwielbaggers, transportbanden, pompen, turbines. Gebruik hiervoor het 360°-beeld en het schema over bruinkoolwinning in element 3 hierboven.

Instructie:

  • Neem voldoende tijd om het 360°-beeld van de bruinkoolmijn te bekijken.
  • Als je op de icoontjes klikt, krijg je gedetailleerde foto’s te zien.
  • Linksonder vind je meer informatie over de foto’s.

Opdracht

Bruinkoolmijn

Leg de bruinkoolwinning en de omzetting van steenkool in elektriciteit uit. Gebruik hiervoor het 360°-beeld en het schema over bruinkoolwinning in element 4 hierboven.

Instructie:

  • Neem voldoende tijd om het 360°-beeld van de bruinkoolmijn te analyseren.
  • Als je op de icoontjes klikt, krijg je gedetailleerde foto’s te zien.
  • Linksonder vind je meer informatie over de foto’s.

Opdracht

Bruinkoolmijn

  1. Leg de bruinkoolwinning en de omzetting van steenkool in elektriciteit uit.
  2. De dagbouwmijn veroorzaakt een ernstige ingreep in het landschap. Denk na over de gevolgen voor de identificatie van mensen met deze regio. Verwijs naar het interview met de voormalige bruinkoolwerker in de volgende verdieping.

Instructie:

  • Neem voldoende tijd om het 360°-beeld van de bruinkoolmijn te bekijken.
  • Als je op de icoontjes klikt, krijg je gedetailleerde foto’s te zien.
  • Linksonder vind je meer informatie over de foto’s.
6

Verdieping

Audio: Interview met een voormalige mijnwerker

Audio: Hier hoor je een gesprek met een voormalige bruinkoolwerker die nu bij de Indemann werkt.
§

© Digitale Lernwelten GmbH, Raimund Piening

Arrc
7
Indemann
§

Auteur: Raimund Piening

Cc4BYSA
1/2 -

De Indemann is het herkenningspunt van het Rheinisches Revier (Rijnlands bruinkoolgebied). Hij werd in 2008 gebouwd in het kader van een Euregionaal project.

Indemann blau beleuchtet bei Nacht
§

Auteur: Netagert

https://de.wikipedia.org/wiki/Datei:AussichtsturmIndemann.JPG

Cc3BY
2/2 -

De Indemann ziet eruit als een mens. Tijdens festiviteiten wordt hij soms in verschillende kleuren verlicht.

Hervestiging

8

Waar nu bruinkool wordt gewonnen, kon je vroeger bossen, velden en dorpen zien. De inwoners van die dorpen werden hervestigd. Voor veel mensen was het moeilijk om het dorp waar ze opgroeiden te verlaten. Maar natuurlijk kregen die mensen een compensatie. Ze leven nu op nieuwe woonplekken.

Vanwege de broeikasgassen die vrijkomen bij de verbranding van bruinkool roepen klimaatactivisten op om zo snel mogelijk een einde te maken aan de bruinkoolwinning. De oorspronkelijke bewoners van het dorp Lützerath hebben een nieuwe woonplek gevonden in het (nieuwe) dorp Immerath. Hoewel het oude dorp leeg staat en niet meer in gebruik is, verzetten klimaatactivisten zich tegen het afgraven van het dorp. Het energiebedrijf heeft echter al toestemming gekregen.

Beluister de bovenstaande tekst als audio

§

© Digitale Lernwelten GmbH

Arrc

Taalondersteuning bij element 8

Gebruik een (online) woordenboek

Heb je hulp nodig om woorden te begrijpen? Probeer dan eens de online woordenboeken Linguee, dict.cc of DeepL. Het voordeel van deze digitale woordenboeken is dat je de woorden ook kan laten voorlezen. Zo kan je de uitspraak van de nieuwe woorden leren.

9
Karte Tagebau Garzweiler deutsch 2023
§

Auteur: RurKreisJülich

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Karte_Tagebau_Garzweiler_deutsch_2020.png

Cc3BYSA
1/3 -

Kaart van de dagbouwmijn Garzweiler met het dorp Lützerath

Lützerath im September 2019
§

Auteur: Arne Müseler

https://de.wikipedia.org/wiki/L%C3%BCtzerath#/media/Datei:L%C3%BCtzerath_erkelenz.jpg

Cc3BYSA
2/3 -

Het dorp Lützerath voor het begin van de sloop

Banner mit Slogan „1,5 °C heißt: Lützerath bleibt!“
§

Auteur: AlanyaSeeburg

https://de.wikipedia.org/wiki/L%C3%BCtzerath#/media/Datei:Demo_L%C3%BCtzerath_23._April_vor_dem_Hof.jpg

Cc0
3/3 -

Op het spandoek staat: “1,5° C betekent: dat Lützerath blijft!” - Klimaatactivisten willen natuurlijk niet dat Lützerath wordt afgegraven.

Info voor docenten

Over de volgende opdracht

De leerlingen buigen zich over hervestiging als gevolg van de dagbouwmijn voor bruinkoolwinning. Op de website van RWE leren ze over de omvang van het nieuwe dorp Immerath (nieuw). Op het lagere differentiatieniveau moeten de leerlingen zich bewust worden van de omvang door de afstand tussen Lützerath en Immerath (nieuw) te bepalen (ca. 6 km). In de verdere differentiatieniveaus moeten de leerlingen ook nadenken over de gevolgen van het feit dat een plaats nooit volledig wordt hervestigd. De afstand van 25 km tussen Immerath en Neu-Elfgen (ca. 17 km in vogelvlucht) zou je in zo’n 20 minuten met de auto afleggen, maar in meer dan 1,5 uur met de bus.

Verder komen de emotionele aspecten van de hervestiging aan bod. De leerlingen moeten het onderwerp ook met hun ouders en grootouders bespreken en hen er vragen over stellen.

Goed presterende leerlingen kunnen na een vrij online onderzoek hun mening formuleren over de protesten van de klimaatactivisten.

Het is een goed idee om het gebied te bezoeken via een virtuele wereldbol (bijv. Google Earth).

10

Opdracht

Hervestiging

  1. Lees meer op de website van RWE over de hervestiging van Lützerath.
  2. Gebruik de bovenstaande kaart. Wat is de afstand tussen het oude dorp Lützerath en Immerath?
  3. Niet alle inwoners van het oude dorp Lützerath zijn naar Immerath verhuisd. Sommigen zijn ook verhuisd naar Neu-Elfgen in de stad Grevenbroich. Hoe ver liggen de plaatsen van elkaar? Gebruik een routeplanner en zoek uit hoe lang het duurt om van Immerath naar Neu-Elfgen te gaan.
  4. Wat zou jij ervan vinden als je jouw woonplaats zou moeten verlaten? Praat ook met je ouders en grootouders over hoe zij zich erbij zouden voelen.

Opdracht

Hervestiging

  1. Lees meer op de website van RWE over de hervestiging van Lützerath.
  2. Gebruik de bovenstaande kaart. Wat is de afstand tussen het oude dorp Lützerath en Immerath?
  3. Wat zou jij ervan vinden als je jouw woonplaats zou moeten verlaten? Praat ook met je ouders en grootouders over hoe zij zich erbij zouden voelen.

Opdracht

Hervestiging

  1. Lees meer op de website van RWE over de hervestiging van Lützerath.
  2. Niet alle inwoners van het oude dorp Lützerath zijn naar Immerath verhuisd. Sommigen zijn ook verhuisd naar Neu-Elfgen in de stad Grevenbroich. Hoe ver liggen de plaatsen van elkaar? Gebruik een routeplanner en zoek uit hoe lang het duurt om van Immerath naar Neu-Elfgen te gaan.
  3. Wat zou jij ervan vinden als je jouw woonplaats zou moeten verlaten? Praat ook met je ouders en grootouders over hoe zij zich erbij zouden voelen.
  4. Zoek online info over de protesten van de klimaatactivisten. Wat vind jij van de protesten?

2. Kernenergie in de Euregio Maas-Rijn

11

Begin 2023 gebruiken zowel Nederland als Duitsland en België kernenergie om elektriciteit op te wekken. Dit betekent dat ze actieve kerncentrales exploiteren. In de Euregio Maas-Rijn staat echter slechts één actieve kerncentrale: in Tihange (B). Tot 1988 was aan Duitse zijde de AVR Jülich (Kerncentrale) in gebruik.

Beluister de bovenstaande tekst als audio

§

© Digitale Lernwelten GmbH

Arrc
12

Uitbreiding

Kernuitstap in Duitsland

Op 6 juni 2011 heeft het Duitse parlement besloten acht kerncentrales te sluiten en kernenergie tegen 2022 geleidelijk uit te faseren.

Tegen de achtergrond van de energiecrisis die in 2022 begon, zijn de looptijden van drie reactoren (Isar 2, Neckarwestheim 2, Emsland) echter verlengd tot 15 april 2023.

Beluister de bovenstaande tekst als audio
§ PD
13
Atomkraftwerk Tihange
§

Auteur: Raimund Piening

PDBYNC
1/2 -

De kerncentrale in Tihange zorgt voor veel controverse in de Euregio Maas-Rijn. Enerzijds levert ze voordelige elektriciteit, anderzijds vinden velen de technologie gevaarlijk.

Hochtemperaturreaktor Jülich
§

Auteur: Maurice van Bruggen

https://de.wikipedia.org/wiki/Datei:Hogetemperatuurreactor-3.JPG

Cc3BYSA
2/2 -

Niet minder controversieel is de AVR Jülich (Kerncentrale) aan Duitse zijde in de Euregio Maas-Rijn. Hoewel hij sinds 1988 niet meer in gebruik is, is hij nog steeds het onderwerp van kritiek: inconsistenties in de toenmalige exploitatieprocedures en de huidige opslag van radioactief materiaal zijn de belangrijkste punten van kritiek.

14

Verdieping

Film: Hoe werkt een kerncentrale?

In de video "Hoe werkt een kerncentrale" leer je alle belangrijke details over hoe een kerncentrale werkt.

Info voor docenten

Over de volgende opdracht

mögliche Schülerlösung
§

Auteur: Raimund Piening

https://argumentationswippe.de/

PDBYNCNDSA

Zelfs als velen het eens zijn over de voor- en nadelen van kernenergie, kan de individuele weging met de argumentatiewip tot verschillende oplossingen leiden.

Er zijn veel manieren om op het internet informatie te vinden over de voor- en nadelen van kernenergie. Bij vrij onderzoek is het goed om na te denken over de bron van de informatie.

De opdracht is zeer geschikt om de online tool ‘Argumentationswippe’ (argumentatiewip) te gebruiken.

  • Bij de eenvoudigste opdracht moeten de argumenten worden gewogen. Vervolgens wordt een screenshot geüpload.
  • Bij het middelste niveau krijgen de argumenten ook een kleur (volgens de duurzaamheidscriteria).
  • Bij het hoogste niveau moeten de leerlingen de verzamelde argumenten op een andere manier te categoriseren. Gelden de argumenten bijvoorbeeld voor België of voor de hele Euregio Maas-Rijn?

Het is zinvol om deze opdracht per twee of in kleine groepen te laten maken.

15

Opdracht

Pro- en contra-argumenten | Argumentatiewip

Verzamel op het internet argumenten voor of tegen het gebruik van kernenergie en vergelijk ze op een duidelijke manier.

Optioneel: Gebruik de online tool ‘Argumentatiewip’ voor de vergelijking.

  1. Plaats jullie argumenten op de wip.
  2. Geef de verschillende elementen nu andere kleuren.
    • Als de argumenten eerder betrekking hebben op sociale kwesties, d.w.z. de samenhang tussen mensen, geef de vakjes dan een rode kleur.
    • Als de argumenten betrekking hebben op ecologie, zoals klimaatverandering, geef de vakjes dan een groene kleur.
    • Als ze betrekking hebben op economie, geef ze dan een blauwe kleur.
  3. Exporteer jullie resultaten en upload ze hier.

Opdracht

Pro- en contra-argumenten | Argumentatiewip

Verzamel op het internet argumenten voor of tegen het gebruik van kernenergie.

Optioneel: Gebruik de online tool ‘Argumentatiewip’ voor de vergelijking.

  1. Plaats jullie argumenten op de wip.
  2. Kijk na of de argumenten die jullie het belangrijkst vinden, aan de buitenkant staan.
  3. Exporteer jullie resultaten en upload ze hier.

Opdracht

Pro- en contra-argumenten | Argumentatiewip

Verzamel op het internet argumenten voor of tegen het gebruik van kernenergie en weeg ze tegen elkaar af.

Optioneel: Gebruik de online tool ‘Argumentatiewip’ voor de vergelijking.

  1. Plaats jullie argumenten op de wip.
  2. Geef de verschillende elementen nu andere kleuren.
    • Als de argumenten eerder betrekking hebben op sociale kwesties, d.w.z. de samenhang tussen mensen, geef de vakjes dan een rode kleur.
    • Als de argumenten betrekking hebben op ecologie (zoals de klimaatverandering), geef de vakjes dan een groene kleur.
    • Als ze betrekking hebben op economie, geef ze dan een blauwe kleur.
  3. Sla het resultaat op als afbeelding en upload deze met het '+'-symbool links van deze opdracht.
  4. Geef de vakjes nu een andere kleur.
    • Geef de vakjes die (alleen) betrekking hebben op België een gele kleur.
    • De vakjes die betrekking hebben op de hele Euregio Maas-Rijn geef je een blauwe kleur.
  5. Sla het resultaat op als afbeelding en upload deze eveneens met het '+'-symbool links van deze opdracht.
  6. Vergelijk de twee afbeeldingen en zoek daarbij naar overeenkomsten en verschillen.

Info voor docenten

Over de volgende opdracht

Informatie over de incontentidenten in Tihange vind je ook in een aflevering van Quarks & Co van de WDR.

In opdracht 18 is naast het aspect bevolkingsdichtheid vooral de heersende windrichting van belang; meer informatie hierover vind je in hoofdstuk 2.4 ‘Weer & Klimaat’. In een worstcasescenario is de kans op besmetting van de regio rond Aken groot.

16

Opdracht

Incontentidenten in de kerncentrale van Tihange

  1. Zoek info over de incontentidenten in de kerncentrale van Tihange.
  2. Analyseer de argumenten voor en tegen het verdere gebruik van Tihange.

Taalondersteuning bij element 16

Hulp bij het formuleren van zinnen

Geef jouw persoonlijke mening. Het is belangrijk dat je jouw mening ondersteunt met feiten of voorbeelden om te laten zien dat je jouw mening niet zonder basis hebt gevormd. Met de volgende bouwstenen kan je jouw zinnen beginnen:

  • Ik vind dat Tihange moet worden gesloten omdat ... (Voorbeeld/feit om de sluiting te ondersteunen).
  • Ik vind dat Tihange niet moet worden gesloten omdat ... (Voorbeeld/feit om het open te houden).
  • Zoals blijkt uit ... (Voorbeeld/feit) ..., moet Tihange naar mijn mening (niet) worden gesloten.
  • Bij de protesten tegen de kerncentrale hebben mensen de volgende argumenten aangevoerd: ... Ik ben het er wel of niet mee eens.
  • Ik denk dat ...
  • Op basis van ... kan je zien dat ...
  • Ik heb ontdekt dat... Daarom ben ik voor/tegen de sluiting van Tihange.

Protesten tegen Tihange

17

Vooral in Duitsland en Nederland laait het protest tegen de kerncentrale in Tihange hoog op. Demonstraties en protestacties vinden er regelmatig plaats. Tegenstanders van de kerncentrale plakken stickers op hun voordeur of hun auto.

Voor het Energeticon in Alsdorf (D) staat een ‘protesthendel’. Bezoekers van het museum kunnen op de hendel drukken om te laten zien dat zij voor de onmiddellijke sluiting van de reactor in Tihange zijn. De nummers zullen worden doorgegeven aan het verantwoordelijke departement van het Belgische ministerie.

Beluister de bovenstaande tekst als audio

§

© Digitale Lernwelten GmbH

Arrc
18
Protestschalter vor dem Energeticon in Alsdorf
§

© Digitale Lernwelten GmbH

Arrc
1/3 -

"Tihange AUS" staat geschreven op de zogenaamde ‘protesthendel’ voor het Energeticon in Alsdorf, Duitsland.

§

© Digitale Lernwelten GmbH

Arrc
2/3 -

Protestbord tegen Tihange in het centrum van Aken (2022). Hierop staat: "De drielandenregio Aken tegen Tihange!"

§

© Digitale Lernwelten GmbH

Arrc
3/3 -

Stickers met "Stop bruinkool!" of "Tihange uit!" zijn te zien op enkele voordeuren in Aken.

19

Opdracht

Protest tegen de kerncentrale in Tihange

Leg uit waarom de protesten tegen de kerncentrale in Tihange vooral uit Duitsland en Nederland komen. Houd in je antwoord ook rekening met de weersverschijnselen die voor de regio typerend zijn.

Misschien vind je een hint in element 20 van het hoofdstuk Weer en klimaat.

Tutorial: GIS-Viewer

Opdracht

Protest tegen de kerncentrale in Tihange

Leg uit waarom de protesten tegen de kerncentrale in Tihange vooral uit Duitsland en Nederland komen. Houd in je antwoord ook rekening met de weersverschijnselen die voor de regio typerend zijn.

3. Hernieuwbare energiebronnen in opmars

20

De uitbreiding van hernieuwbare energie is de laatste jaren in een stroomversnelling geraakt. Dit is vooral het gevolg van de klimaatverandering die wordt veroorzaakt door de CO2-uitstoot van conventionele elektriciteitscentrales: stroom verkregen uit zonne- en windenergie draagt niet bij aan de klimaatverandering. Daarom zie je de laatste jaren steeds meer zonnepanelen op daken en steeds meer windmolens in het landschap.

Beluister de bovenstaande tekst als audio

§

© Digitale Lernwelten GmbH

Arrc
21
§ PD
1/2 -

De constructie van een windmolen in de Euregio Maas-Rijn.

§

© Philip Drießen

Arrc
2/2 -

Zonnepanelen rond de hoofdschacht van de Halde Maria in Alsdorf (D).

Ontwikkeling van de energieproductie in NL, B en D (procentueel; 1990-2021)

22
Nederland België Duitsland
§

Auteur: IEA

https://www.iea.org/countries/the-netherlands

Cc4BYSA
§

Auteur: IEA

https://www.iea.org/countries/belgium

Cc4
§

Auteur: IEA

https://www.iea.org/countries/germany

Cc4
Nederland België Duitsland
23

Opdracht

Hernieuwbare energiebronnen in Nederland, België en Duitsland

In de tabs van element 22 vind je statistieken over de energieproductie in Duitsland, Nederland en België.

Vergelijk het gebruik van hernieuwbare energiebronnen in Duitsland, België en Nederland

Met deze gegevens kan je de volgende vragen beantwoorden:

  1. Welk land produceert het grootste aandeel hernieuwbare energie?
  2. Welk land heeft het grootste aandeel zonne- of windenergie?
  3. Zijn er significante verschillen tussen de drie landen?

Opdracht

Hernieuwbare energiebronnen in Nederland, België en Duitsland

In de tabs van element 22 vind je statistieken over de energieproductie in Duitsland, Nederland en België.

  1. Vergelijk het aandeel van hernieuwbare energiebronnen in de totale energieproductie van de drie landen. Welk land produceert het grootste aandeel hernieuwbare energie?
  2. Maak een korte samenvatting van je resultaten.

Opdracht

Hernieuwbare energiebronnen in Nederland, België en Duitsland

In de tabs van element 22 vind je statistieken over de energieproductie in Duitsland, Nederland en België.

Vergelijk het gebruik van hernieuwbare energiebronnen in Duitsland, België en Nederland

Met deze gegevens kan je de volgende vragen beantwoorden:

  1. Welk land produceert het grootste aandeel hernieuwbare energie?
  2. Welk land heeft het grootste aandeel zonne- of windenergie?
  3. Zijn er significante verschillen tussen de drie landen?
  4. Welke factoren, zoals geografische ligging, politieke steun, enz. zouden aan de basis liggen voor de verschillen?
24

Opdracht

Kritiek op windenergie

  1. Zoek op het internet naar zwakke punten en kritiek op windenergie.
  2. Neem een standpunt in over de aspecten die je hebt gevonden.

Verdieping: Waterstof

25
Jülich - Forschungszentrum - Central Library
§

Auteur: JiriMatejicek

https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:J%C3%BClich_Research_Centre?uselang=de#/media/File:Juelich_FZJ_Central_Library.jpg

Cc3BYSA

In FZ Jülich in Duitsland wordt intensief onderzoek gedaan naar waterstof als energiedrager. Hier zie je de centrale bibliotheek van het onderzoekscentrum.

Video: Nieuwe Helmholtz-Cluster voor waterstofeconomie

26
§

© Forschungszentrum Jülich, mit freundlicher Genehmigung

https://www.fz-juelich.de/de/aktuelles/medien/multimedia/hch2

Arrc

Info voor docenten

Over de volgende opdracht

Het werk in de Waterstof-Cluster in Jülich is exemplarisch voor het onderzoekswerk naar toekomstgerichte hernieuwbare energiebronnen. In Nederland en België bestaat een vergelijkbare cluster met WaterstofNet die - als er nog voldoende tijd is - kan worden vergeleken met de cluster in Jülich.

Op het lagere differentiatieniveau moeten leerlingen als opdracht de rol van waterstof voor duurzame mobiliteit presenteren.

In het middelste differentiatieniveau wordt extra aandacht besteed aan hoe waterstof kan worden gezien in relatie tot fossiele energiebronnen, wat bijzonder is aan de benadering in Jülich (namelijk waterstof op een zodanige manier ter beschikking stellen dat het kan worden gebruikt in de bestaande infrastructuur, d.w.z. zonder hoge druk en zonder koeling).

Op het hogere differentiatieniveau komt ook de rol van de waterstofcluster in de structurele verandering aan bod: er is al een structurele verandering aan de gang omdat de mensen in het bruinkoolgebied de winning van elektriciteit uit bruinkool zijn gaan afbouwen. Dit betekent dat de banen in de bruinkoolindustrie geleidelijk verdwijnen. Daarom moeten er nieuwe banen worden gecreëerd. Wij willen voor een deel van die nieuwe banen zorgen, en dit in samenwerking met onze partners in onze cluster in de Rheinisches Revier (Rijnlands bruinkoolgebied).

Hierbij is het zinvol om terug te gaan naar het model van Fourastié (hoofdstuk 4.2, element 7). Het is mogelijk om zowel de verdwenen als de nieuw gecreëerde banen in het model te plaatsen en te zien dat het voorbeeld overeenkomt met de verklaring van het model.

27

Opdracht

Cluster voor waterstofeconomie

Het onderzoekscentrum in Jülich bouwt een cluster voor waterstofeconomie. Bekijk de bovenstaande video en voer de volgende opdrachten uit:

  1. Geef het belang van waterstof ten opzichte van fossiele brandstoffen weer.
  2. Licht toe wat in Jülich de geplande ontwikkelingen voor waterstof zijn.
  3. Leg uit waarom het werk van het onderzoekscentrum belangrijk is voor de mensen in de regio.

Opdracht

Waterstof in de tank?

Het onderzoekscentrum in Jülich bouwt een cluster voor waterstofeconomie. Bekijk de bovenstaande video en voer de volgende opdracht uit:

Licht in grote lijnen toe wat in Jülich de geplande ontwikkelingen voor waterstof zijn.

Opdracht

De waterstofcluster in Jülich

Het onderzoekscentrum in Jülich bouwt een cluster voor waterstofeconomie. Bekijk de bovenstaande video en voer de volgende opdrachten uit:

  1. Geef het belang van waterstof ten opzichte van fossiele brandstoffen weer.
  2. Licht toe wat in Jülich de geplande ontwikkelingen voor waterstof zijn.
  3. Denk na over het verband tussen het werk van FZ Jülich en de structurele verandering.

Taalondersteuning bij element 27

Tips

Vind je het moeilijk om de antwoorden in de andere taal te formuleren? Verzamel dan eerst alle belangrijke sleutelwoorden die je nodig hebt om de opdracht in je moedertaal te beantwoorden. Zoek vervolgens de juiste woorden in de doeltaal op. Daarbij kunnen woordenboeken je ook helpen, zoals Linguee, dict.cc, DeepL.

Voordat je jouw antwoord formuleert, kijk je best nog eens na wat de opdracht precies is. Daarvoor kan je vaak klikken op de werkwoorden in de opgaves. Deze geven aan waar je rekening mee moet houden bij het beantwoorden van de opdracht.

Gebruik nu je vertaalde sleutelwoorden om het antwoord te formuleren.

4. Uitbreiding over het thema "energie"

28
Alsdorf – Regio Aken Heerlen – Zuid-Limburg (NL) Blegny – Provincie Luik Beringen– Provincie Limburg (B) Kelmis – Ostbelgien
Energeticon Alsdorf
§

Auteur: Günter Hentschel

https://www.flickr.com/photos/v230gh/37100203181/?map=1

Cc2BYND

In Energeticon in Alsdorf (D) kan je structurele verandering ervaren met focus op energie. Het is een voormalige steenkoolmijn, maar je krijgt er ook meer informatie over fossiele en hernieuwbare energiebronnen en kan er heel veel uitproberen.

Beluister de bovenstaande tekst als audio
§

© Digitale Lernwelten GmbH

Arrc
§

Auteur: Mosbatho

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Nederlands_Mijnmuseum,_Heerlen.jpg

Cc4BY

In het Nederlands Mijnmuseum leer je alles over de steenkoolwinning in de Nederlandse provincie Limburg.

Beluister de bovenstaande tekst als audio
§

© Digitale Lernwelten GmbH

Arrc
Weltkulturerbe Zeche Blegny
§

© Digitale Lernwelten GmbH( Raimund Piening)

Arrc

Het werelderfgoed in Blegny is een volledig bewaarde steenkoolmijn in de buurt van Luik, die open is voor bezoekers.

Beluister de bovenstaande tekst als audio
§

© Digitale Lernwelten GmbH

Arrc
§

Auteur: Daniel Mennerich

https://www.flickr.com/photos/danielmennerich/49015352222

Cc2BYNCSA

Het Mijnmuseum in Beringen biedt een indrukwekkend beeld van het werk van de mijnwerkers.

Beluister de bovenstaande tekst als audio
§

© Digitale Lernwelten GmbH

Arrc
§

Auteur: Romaine

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Kelmis-Direktionsgeb%C3%A4udes_der_Soci%C3%A9t%C3%A9_anonyme_des_Mines_et_Fonderies_de_Zinc_de_la_Vieille_Montagne_(3).jpg

Cc

Hoewel in Kelmis in Ostbelgien geen steenkool, maar zink werd gewonnen, biedt ook het Museum Vieille Montagne een goed inzicht in het leven van de mijnwerkers.

Beluister de bovenstaande tekst als audio
§

© Digitale Lernwelten GmbH

Arrc
Alsdorf – Regio Aken Heerlen – Zuid-Limburg (NL) Blegny – Provincie Luik Beringen– Provincie Limburg (B) Kelmis – Ostbelgien
29

Blik in de toekomst

Uitbreiding van hernieuwbare energieën

In de context van klimaatverandering moet de CO2-uitstoot in de energiesector worden verminderd. Dit vereist een snelle uitbreiding van hernieuwbare energiebronnen. Het ruimtelijke ordeningsproject Zuid-Limburg toonde een voorbeeld van hoe een zelfvoorzienende regio met nieuwe windturbines en fotovoltaïsche systemen eruit zou kunnen zien. Dorpen en steden zouden zichzelf van elektriciteit voorzien en de afhankelijkheid van fossiele energiebronnen zoals kolen of gas zou sterk worden verminderd.

Partner: RWTH Aachen – Leerstoel Stedenbouw en Ontwerp | REICHER HAASE ASSOZIIERTE | Maurer United Architects

Beluister de bovenstaande tekst als audio
§ PD
§

© RWTH Aachen – Lehrstuhl für Städtebau und Entwerfen | REICHER HAASE ASSOZIIERTE | Maurer United Architects

Raumstrategie Zuid Limburg im euregionalen Kontext (ZL’EU)

Arrc

De regio voorziet zichzelf met energie

Meer hierover op p. 32-41 in de projectdocumentatie

Download