5.6 Werken met diagrammen

Algemene opmerkingen over de methoden

In tegenstelling tot de inhoudelijke hoofdstukken, die een narratieve structuur hebben, zijn de hoofdstukken over methoden progressief opgebouwd. De complexiteit neemt dus toe naarmate het hoofdstuk vordert. Afhankelijk van de leergroep is het zinvol om via het mini-menu (direct onder de hoofdstuktitel in de navigatiebalk) naar het relevante deel van het methodenhoofdstuk te springen.

Algemene opmerkingen over het hoofdstuk

In dit hoofdstuk krijgen leerlingen een overzicht van de verschillende soorten diagrammen.

Hieronder worden de verschillende soorten diagrammen in meer detail voorgesteld.

Het cirkeldiagram: Het cirkeldiagram geeft de verdeling van waarden van een geheel weer. De numerieke waarden worden in een cirkeldiagram verdeeld in sectoren. Cirkeldiagrammen gebruiken we om de verhoudingen van een totale hoeveelheid weer te geven. Daartoe worden in een cirkeldiagram meestal percentages gebruikt. De gehele cirkel met zijn 360° komt overeen met 100%. 100% komt dan dus ook overeen met de gehele cirkel, dus 360°. Een cirkeldiagram is ideaal om verhoudingen en relatieve frequenties van kenmerkende eigenschappen weer te geven. Het kan ook worden gebruikt om absolute frequenties te visualiseren.

Het staaf- en kolomdiagram: Staaf- of kolomdiagrammen gebruiken we om waarden met elkaar te vergelijken. In een staafdiagram worden de waarden horizontaal weergegeven. In een kolomdiagram worden de waarden verticaal weergegeven.

Het lijndiagram: Lijndiagrammen gebruiken we om een situatie ten opzichte van een andere situatie weer te geven. Lijndiagrammen gebruiken we ook om de ontwikkeling van iets in de tijd weer te geven.

Het klimatogram: Het klimatogram geeft het klimaat van een plaats weer. 

Doelstellingen en competenties

De leerlingen leren de verschillende soorten diagrammen kennen en hoe ze deze van elkaar kunnen onderscheiden. Ze leren de informatie in deze diagrammen lezen, begrijpen en verwerken. Ze krijgen methoden aangeboden om diagrammen te tekenen.  

De leerlingen leren de verschillende soorten en functies van diagrammen kennen en hoe ze deze van elkaar kunnen onderscheiden. Ze leren diagrammen te lezen, er informatie uit te halen en ze te analyseren. Ze leren ook hoe ze een cirkeldiagram en een klimatogram moeten tekenen en passen hun opgedane kennis toe op geselecteerde voorbeelden. 

Structuur van het hoofdstuk

De leerlingen leren eerst over de verschillende vormen, hoe ze eruit zien en wat het belang is van diagrammen in de aardrijkskundeles. In dit hoofdstuk staat het klimatogram centraal, omdat het een belangrijke betekenis heeft in de aardrijkskundeles. Eerst leren de leerlingen hoe een klimatogram eruit ziet en wat het belang ervan is. Ze passen de opgedane kennis toe in een interactieve oefening. Daarna leren ze een klimatogram te lezen en te analyseren. De leerlingen oefenen dit met het klimatogram van Luik als voorbeeld. Het laatste deel van het hoofdstuk is weer praktijkgericht. Hier leren ze een klimatogram te tekenen met behulp van een reeks afbeeldingen.

Een klimatogram is relatief gemakkelijk te herkennen.

• Op de x-as staan de maanden van januari tot december.
• Op de twee y-assen staan de temperatuur (links) en de neerslag (rechts).
• Naast de temperatuur en de neerslag worden ook de ligging van het klimaatstation en de hoogte boven zeeniveau in het diagram weergegeven.
• De neerslag wordt in de vorm van neerslagkolommen weergegeven en de temperatuur als temperatuurcurve.
• De kleur voor de temperatuur is rood en de kleur voor de neerslag is blauw.

De leerlingen analyseren het klimatogram van Luik aan de hand van de volgende criteria:

Oplossing van de opdracht: 

Zorg voor een eerste oriëntatie:

Wat is de naam van je klimatogram?

De naam van het klimatogram is: Klimatogram Luik/België.

Op welke hoogte boven zeeniveau bevindt het klimaatstation zich?

Het klimaatstation bevindt zich op een hoogte van 66 m boven zeeniveau.

Bepaal de positie op het aardoppervlak:

Waar bevindt het klimaatstation zich precies?

De positie op het aardoppervlak is: 50° 38' N, 5° 34' O.

De jaarwaarden bepalen:

De gemiddelde jaartemperatuur is 11,2 ° C en de totale hoeveelheid neerslag per jaar is 853 mm.

Zijn er regenseizoenen of droge seizoenen?

Er zijn geen regenseizoenen of droge seizoenen.

Zijn er vochtige (humid) en droge (arid) maanden?

In Luik is de hoeveelheid neerslag altijd hoger dan de temperatuurcurve. Daarom mogen we spreken van een vochtig/humid klimaat.

Vochtige (humid) maanden kun je herkennen in een klimatogram als de neerslag boven de temperatuurcurve ligt.

Droge (arid) maanden herken je in een klimatogram als de neerslag onder de temperatuurcurve ligt.

De warmste maanden zijn juni, juli en augustus. Hier liggen de temperaturen tussen 16 °C en 18 °C. De koudste maanden zijn november, december, januari en februari, waar de temperaturen variëren tussen 4 °C in januari en februari, 5 °C in december en 8 °C in november. Daarbij komt de temperatuur niet onder 0 °C. De maanden met de meeste regen zijn augustus en december. In augustus valt er 80 mm neerslag en in december 89 mm.

Om een klimatogram te tekenen, heb je nodig:

1. een geodriehoek of liniaal,
2. een rood en blauw potlood,
3. millimeterpapier of ruitjespapier,
4. de klimaatwaarden van de plaats.